Yaz saati uygulamasının avantajları ve dezavantajları dünya çapında tartışılmaya devam ederken, BBC Future yazarı Jennifer Chesak, bu konudaki güncel araştırmaları ve söz konusu uygulamadan vazgeçen ülkelerin sebeplerini irdeledi.
Son on yıl içinde Türkiye, Azerbaycan, Suriye, Rusya ve İran gibi birçok ülke, çeşitli faktörlerle yaz saati uygulamasından feragat etti. Ancak, sağlık uzmanlarının uyarılarına rağmen, önemli bir kesim bu uygulamaya devam ediyor.
Pew Araştırma Merkezi’nin 2023 yılına ait analizi, geçmişte ülkelerin yarısının saatlerini değiştirdiğini, ancak bu oranın günümüzde üçte bire düştüğünü ortaya koydu.
ABD’nin çoğu eyaleti, Avrupa’nın büyük bölümünün yanı sıra Kanada, Avustralya, Latin Amerika ve Karayipler de yaz saatine devam ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump, Aralık 2024’te yaz saatini sonlandırma niyetinde olduğunu belirtmiş, ancak Mart 2025’te konuyla ilgili kesin bir karar vermediğini ifade etmiştir.
Peki, yaz saatine karşı olanlara neler sebep olmaktadır?
Uzmanlar, güvenlik, sağlık ve iklimle ilgili konuları öne sürüyor.
New Mexico State Üniversitesi’nden kamu sağlığı profesörü Jagdish Khubchandani, saat değişikliklerinin uyku sorunlarından kalp krizi vakalarına kadar çok sayıda sağlık probleminin artmasına yol açtığına dair araştırmalar bulunduğunu dile getiriyor:
“Saat değişiklikleriyle kazalar, akıl sağlığı ve genel sağlık arasındaki ilişkiyi irdeleyen çalışmalar var. Ancak mevcut araştırmalar, bu değişimlerin kısa süreli etkilerine yoğunlaşmış durumda. Uzun vadeli etkiler üzerine çalışmalar yapılmasına ihtiyaç var.”
Saat değişikliklerinin sirkadiyen ritmi etkilediği ve bu bozulmanın çeşitli hastalıklarla ilişkilendirildiği biliniyor.
Khubchandani, karanlıkta güne başlamanın bireylerin stres, kan şekeri kontrolü ve açlık hormonları üzerinde olumsuz etkileri olabileceğine dikkat çekiyor.
Amerika Uyku Tıbbı Akademisi’nden (AASP) araştırmacılara göre, 2020 yılında yazdıkları bir çalışmada saat değişikliklerinin sağlığa zarar verdiği öne sürüldü. Bu zararlar arasında obezite, dolaşım bozuklukları ve depresyon yer alıyor.
Özellikle, saat değişikliğinin yaşandığı zaman diliminde yaşayan bireyler için bu zararların daha belirgin hale geldiği belirtiliyor.
Güvenlik riskleri
Saat değişikliklerinin, ölümlü trafik kazaları, iş kazaları, ameliyat hataları ve genel ölüm oranlarındaki artışlarla ilgili olduğu gözlemleniyor.
2018 yılında İspanya’da yapılan bir araştırma, şehir yönetimlerinden elde edilen 1990-2014 yılları arası verileri incelediğinde, saatlerin ileri alındığı günlerde ölümlü trafik kazalarının yüzde 30, geri alındığı günlerde ise yüzde 16 arttığını gösterdi.
ABD’de gerçekleştirilen bir başka inceleme ise saatlerin ileri alındığı ilk Pazartesi günü iş kazalarında yüzde 6’lık bir artış saptadı.
Çeşitli uluslararası araştırmalarda, saatlerin geri alınması durumunda kalp krizi vaka oranında yüzde 4-29, inme oranında yüzde 8 ve tek kutuplu depresyon vakalarında ise yüzde 11 artış gözlemlendi. Depresyon oranının normal seviyeye gerilemesi ise 10 hafta sürdü.
Yaz saati uygulamasının genellikle enerji tasarrufu ile bir bağlantısı olduğu düşünülse de, bu konuda yapılan araştırmalar çelişkili sonuçlar ortaya koyuyor. ABD’de hazırlanan bir rapor, yüzde 0,5 oranında enerji tasarrufu sağlandığını söylerken, başka bir rapor ise yüzde 4 oranında enerji kaybı yaşandığını belirtti.
Arizona eyaleti, enerji tasarrufu amacıyla yaz saati uygulamasını sonlandırmıştı. 1967 yılında uygulamaya geçen eyalet, akşamları işten dönen
