Bu serinin dördüncü bölümünde dayanak noktası (çapalama), temsil edicilik ve ulaşılabilirlik kestirme yollarına odaklanacağız.
Dayanak noktası (çapalama) kestirme yolu
Bir sayı, değer ya da durumun referans noktası olarak kullanılması, kişilerin daha sonraki tahmin ve değerlendirmelerinde kararlarını etkilemesi anlamına gelir. Örneğin, bir ürün 1000 TL fiyatla sunulup daha sonra 500 TL’ye düştüğünde, bu indirim dikkat çekici hale gelir. Aynı ürün farklı bir markette direkt 500 TL’lik bir etiketle satıldığında ise pahalı olarak algılanabilir. Ayrıca, bir soru aracılığıyla önceden verilen bir referans noktası (çıpa) ile kişilerin tahminlerini yanıltmak da mümkündür.
Kripto para piyasalarında analistler tarafından yapılan fiyat tahminleri, yatırımcılar üzerinde çapalama etkisi yaratmaktadır. Örneğin, bir analistin X coin’inin 1 dolardan 10 dolara yükselebileceğini söylemesi, kişilerin işlem yapma ve sürdürme motivasyonlarını etkileyebilir. Burada iki farklı senaryo ortaya çıkabilir:
- Kişiler analistin tahmininin gerçeğe dönüşeceğine inanarak fiyatın 10 dolara ulaşmasını bekleyebilir; ancak fiyat 7-8 dolar civarına düştüğünde kâr elde edemeden zarar edebilirler.
- Kişiler analiste güvenerek fiyat 10 dolara ulaştığında, ellerindeki varlıkları satmayı tercih edebilir ve fiyat daha da yükseldiğinde bu durumdan pişmanlık duyup daha riskli yatırım kararları almaya kalkışabilirler (örneğin yüksek fiyatlardan tekrar almak gibi).
Özetle, başkalarının verdiği değerler bizlere referans noktası olabilmekte ve böylece yatırım kararlarımız ile bilişsel süreçlerimizi etkileyebilmektedir. Rastgele verilen sayılar bile kararlarımız ve beklentilerimiz üzerinde etkili olmaktadır. Bu etkinin, özellikle alanında uzman kişilerin tahminleri söz konusu olduğunda daha güçlü olduğu gözlemlenmiştir (bu durum Halo etkisi olarak adlandırılmaktadır). Bu nedenle, yatırımcı olmak isteyenlerin, fiyat tahminlerini kendilerinin oluşturmaları ve kademeli alım-satım gibi stratejiler geliştirmeleri önemlidir.
Temsil edicilik kestirme yolu
İnsanların tahmin ve değerlendirmeleri, belirli bir kişi, nesne veya olayın daha önceki benzer örneklerle ne kadar uyumlu olduğuna dayanmaktadır. Kişiler, ilgili kişi, nesne veya olayların zihnindeki imajlarla ne kadar örtüştüğüne bakarak değerlendirme yaparlar.
Kripto para piyasalarında yeni projeler genellikle önceki boğa döngüsündeki projelerle benzer vaadlerle karşımıza çıkmaktadır. Her yeni proje, “PEPE” gibi “Yeni DOGE” olarak adlandırıldığında, bu durum temsil edicilik kestirme yoluna örnek teşkil eder. Yatırımcılar, her iki projeyi de “meme figürü” olarak ele alarak yeni gelen projelere yönelirler.
Aynı zamanda, mevcut döngüde yapay zeka projeleri öne çıkmaktadır. Yatırımcılar, bu alandaki projelerin yükselişini görünce önceki örneklerden hareketle yeni RENDER veya FET projelerini aramaktadır.
Solana blockchain’inde de her gün gündeme bağlı olarak yeni “meme” projeleri ortaya çıkmaktadır. Örneğin, son dönemde öne çıkan PNUT coin, büyük bir artış göstererek yatırımcılarına kâr sağlamıştır. Şimdi yatırımcılar, yeni bir “PNUT” bulma çabası içindedirler ve yeni hikayelere yönelmeye çalışmaktadırlar.
Kripto dünyasında bu tür hikayelerin sayısı oldukça fazladır. Yatırımcılar sadece mevcut coin’lere odaklanmakla kalmaz, aynı zamanda “kedili-köpek
