Türkiye‘de gelir eşitsizliği son on yıl boyunca artış göstermeye devam ederken, Türkiye‘nin en zengin bireylerinin gelir anketlerine katılıp katılmadığı konusunda belirsizlikler söz konusu. İktisatçılar, bu durum için “Resmi veriler yanıltıcı” yorumunu yapıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayınladığı gelir dağılımı verileri, 2023’te en zengin yüzde 5’lik kesimin toplam gelirden aldığı payın yüzde 23,1 olduğunu gösteriyor. Buna karşın en yoksul yüzde 5’lik kesim ise sadece yüzde 1 pay alıyor.
Toplam gelirin neredeyse yarısını, en zengin yüzde 20’lik grubun elde ettiği, en yoksul yüzde 20’nin ise gelirden aldığı payın yüzde 6 olduğu belirtiliyor. Orta sınıfın geliri ise yüzde 14 düzeyinde kalıyor.
Verilen verilere göre, en zengin yüzde 20 ile en yoksul yüzde 20 arasındaki gelir farkı yaklaşık sekiz kat. En zengin yüzde 10 ise en dusük yüzde 10’a 13 katlık bir farkla ayrılıyor.
İyileşme değil kötüleşme
TÜİK verileri, 2023 yılında gelir dağılımında 2022’ye göre bir iyileşme kaydedilmiş gibi görünse de, son on yıl incelendiğinde aslında bir kötüleşmenin yaşandığını gözler önüne seriyor.
En zengin yüzde 20’nin gelir payı 2014 yılında yüzde 46,5 iken, 2023 yılında bu oran yüzde 48,1’e çıkmış. Bu süre zarfında en yoksul yüzde 20’nin payı ise sadece yüzde 6,1’den 6,3’e yükselmiş.
Gelir dağılımı eşitsizliğini ölçmekte kullanılan Gini katsayısı da son on yılda olumsuz bir seyir izledi. 2014 yılında 0,397 olan Gini katsayısının, 2023 yılı itibarıyla 0,413’e yükseldiği ifade ediliyor. Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında iyileşme, bire yaklaştıkça bozulma ifade eder.
Gini katsayısı nedir?
Gini katsayısı hesaplamasında, hanelerin ve bireylerin elde ettiği yıllık gelirler üzerinden, gelir referans döneminde ödenen vergiler ve diğer düzenli transferlerin düşülmesinin ardından hesaplanan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılıyor.
Sosyal transferler hariç Gini katsayısı ise 2014-2023 döneminde 0,454’ten 0,476’ya yükseldi. Bu durum, sosyal transferlerin gelir dağılımını düzeltmede etkili olamadığını gösteriyor. Orta sınıfı temsil eden gelir dilimlerinin ortasındaki üçüncü yüzde 20’nin aldığı pay son on yılda yüzde 15,2’den yüzde 14,6’ya geriledi.
2022 yılı itibarıyla en düşük gelire sahip yüzde 10’luk grubun yüzde 56,2’sinin, en yüksek gelire sahip yüzde 10’da bulunan bireylerin ise yüzde 66,5’inin 2023’te aynı gelir gruplarında kalmaya devam ettiği bildiriliyor. Gelir eşitsizliği en fazla İstanbul bölgesinde dikkati çekiyor. Ayrıca, TÜİK tarafından 2022 yılına ilişkin veriler iki ay önce güncellendi ve daha önce 0,433 olarak hesaplanan Gini katsayısı 0,420 olarak revize edilmesine rağmen, gelir dağılımındaki eşitsizlik açısından en kötü tablo karşımıza çıkıyor.
“Son yılların en kötü verilerinden”
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Greenwich Üniversitesi Ekonomi ve Uluslararası İşletmecilik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cem Oyvat, 2022 yılındaki Gini katsayısının son 16 yıl içerisindeki en yüksek seviyede olduğunu vurguluyor. Oyvat, 2022’deki 0,420 seviyesinden 2023’teki 0
