İnsanlar kimyasal maddelerle temizlik yapmaya yaklaşık beş bin yıl önce başladı. Antik Roma’daki temizlikçiler, kumaşların temizliğinde idrar kullanmanın etkili olabileceğini fark etmişti. O günden bugüne büyük ilerlemeler kaydedildi.
COVID-19 pandemisi, hijyen alışkanlıklarımızı gözden geçirmemize yol açtı ve birçok kişi evlerindeki patojenlere karşı daha duyarlı hale geldi.
Finlandiya’da gerçekleştirilen bir çalışma, pandeminin etkisiyle temizlik ürünlerinin kullanımında büyük bir artış görüldüğünü ortaya koydu. Bilim insanları, bu dönemde insanların temizlik yapma sıklığının yüzde 70 oranında arttığını ve kullanılan ürün miktarının ise yüzde 75 yükseldiğini açıkladı.
Ev temizlik ürünleri, antibakteriyel spreyler gibi ürünler, tuvaletler, mutfak yüzeyleri ve diğer alanlarda zararlı bakterileri yok etme vaadiyle öne çıkıyor.
Ancak bilimsel araştırmalar, bu tür ürünlerin maruz kalabileceğimiz zararlı kimyasal atık ve parçacıkları arttırabileceğini göstermekte.
Temizlik yapmanın riskleri ve kullandığımız ürünler hakkında endişe duymalı mıyız? Fransa Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırma Enstitüsü’nden Emilie Pacheco Da Silva, ev temizlik ürünlerinin astım için “değiştirilebilir risk faktörleri” arasında yer aldığını belirtiyor. Bu durum, davranışlarımızı değiştirerek hastalığın gelişme riskini azaltabileceğimiz anlamına geliyor.
2024 yılında yapılan bir araştırma, 77 çalışmayı ele alarak ev temizlik ürünlerinin solunum sağlığına olumsuz etkileri olabileceğini buldu. Özellikle sprey formundaki ürünlerin, sıvılar ve ıslak mendillere göre daha zararlı olduğu belirtildi.
Düzenli olarak temizlik spreyi kullanmanın astım riskini artırdığı, mevcut astımı tetiklediği ve astım semptomlarının kontrolünü zorlaştırdığı ifade edildi. Çocuklarda hırıltılı solunum riskini artırdığı da gözlemlendi. Haftada dört ila yedi kez sprey kullanımının, genç yetişkinlerde astım riskini artırdığı saptandı.
Bilim insanları, temizlik ürünlerinin kullanımı sırasında ortaya çıkan uçucu organik bileşiklerin (VOC’ler) burun, boğaz ve kulak tahrişine yol açabileceğini vurguluyor.
York Üniversitesi’nden Nicola Carslaw, bazı kimyasalların diğerlerine göre daha büyük riskler taşıdığını belirtiyor. Bu riskli kimyasallar arasında klor, amonyak, hidroklorik asit, kloramin ve sodyum hidroksit gibi maddeler yer alıyor. Bu süreklemedeki kimyasallar, solunduğunda hücresel seviyede dokuya zarar verebilir.
Doğal ve ‘yeşil’ temizlik ürünleri daha mı güvenli?
Son yıllarda sentetik kimyasallar içermeyen, çevre dostu olduğu iddia edilen “doğal” temizlik ürünlerine olan ilgi artış gösterdi.
2024 yılında yapılan bir incelemede, yalnızca biyolojik olarak parçalanabilen bileşenler içeren “yeşil” ürünlerin bulguları, geleneksel temizlik ürünlerine göre daha az zararlı olduklarını gösterdi.
Ancak araştırmacılar, bu ürünlerin solunum sağlığına olası etkilerinin daha fazla incelenmesi gerektiğini belirtiyor.
Pacheco Da Silva, “yeşil” ve ev yapımı temizlik ürünlerinin solunum sağlığı üzerindeki etkilerini inceleyen geniş ölçekli bir nüfus çalışmasının eksik olduğuna dikkat çekti. Bu bağlamda, 40 binden fazla kişinin verilerini analiz ederek solunum sağlığı ve temizlik alışkanlıkları hakkında bilgi topladı.
Çalışmasının başlarında, dezenfektan içeren ıslak mendillerin haftada kullanılmasının astıma zarar vereceğini düşünürken, “yeşil” ve ev yapımı sprey ile mendillerin daha az zararlı olduğuna inandı.
İlk veriler, her üç kategorinin de astıml
