Sosyal etki ve insan ilişkileri bağlamında, kimin kimin üzerinde etkili olduğu sorusu büyük bir önem taşımaktadır. Etki eden kişi “etki ajanı”, etkilenen kişi ise “hedef” olarak adlandırılmaktadır. “Sosyal güç”, bireylerin başkalarını etkileme potansiyelini ifade eder ve bu güç aracılığıyla insanlar, diğerlerinin duygu, düşünce ve davranışlarını etkileyebilir. Sosyal gücün altı temel türü bulunmaktadır: ödül, ceza, enformasyon, uzmanlık, özdeşlik ve meşru güç. Kripto paralar ve fenomenler bağlamında, enformasyon, uzmanlık ve özdeşlik güçlerinin belirgin bir etkisi olduğu görülmektedir.
Enformasyon gücü, etki ajanının hedefe ihtiyaç duyduğu bilgileri sunarak onun davranışlarını değiştirmesi halinde ortaya çıkar. Örneğin, RENDER, dijital medyadan oyun dünyasına kadar geniş bir yelpazede kullanıcılara yüksek performanslı merkezi olmayan GPU işlem gücü sağlamaktadır. Kullanıcı deneyimini geliştiren bu teknoloji, birçok büyük şirket tarafından desteklenmektedir.
Bu bağlamda, yukarıda sunduğum bilgilerle enformasyon gücünden faydalandım. RENDER’ın sektördeki işlevlerinden bahsederek, eğer gelecekte yüksek GPU gücü, yapay zeka veya sanal gerçeklik projelerine ilgi duyuyorsanız, verdiğim bilgiler sizi etkileyebilir. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta şu: Sunulan bilgilerden etkilenmek için bu konularda bilgi sahibi olmanıza gerek yoktur. Rastgele bilgilere dahi tepki verme eğiliminde olabiliriz. Bilişsel kısayollar ile ilgili yazılarımızda bu durum ele alınacaktır.
Buna ek olarak, bazı fenomenler gerçeği yansıtmayan veya abartılı ifadelerle tanıttıkları ürünler hakkında bilgi verebilmektedir. Anlaşılacağı üzere, enformasyon gücü doğru kaynaklardan geldiğinde faydalı olabilirken, bilinmeyen bir alanda yanıltıcı bilgilere de açık olabiliriz. Özellikle Türkiye’deki medya ve finans okuryazarlığının düşüklüğü düşünüldüğünde, bireylerin sosyal medya üzerinden okudukları bilgilere dayanarak yatırım yapmaları oldukça olasıdır. Bu durumda dikkatli olmak, her bilgiye sorgusuz inanmak yerine kaynakları araştırmak ve bilgileri sunan kişilerden açıklama talep etmek önem kazanır.
Bazı kripto fenomenleri, token ekonomisi üzerinden etkili bilgiler sunarken, önemli bir kısmı da basit örneklerden yararlanmaktadır. Örneğin, PEPE’nin sıkça “Yeni Doge ve Shiba” olarak anıldığına şahit olabiliriz. Ancak, ilgili memecoin’lerin herhangi bir projeye sahip olmadığı ve yalnızca topluluk bazlı coinler olduğu gerçeği, bu bilgiyi bile kritik hale getirmektedir.
Uzmanlık gücü, etki ajanının hedefe bilmediği bilgileri nasıl edindiğini göstererek, kendi birikimleri ve deneyimleriyle bireylerin davranışlarını etkilemesi durumudur. Örneğin, bir diş macunu reklamında diş doktoru rolünde görülen bir kişi, uzmanlık gücünü temsil eder. Sertifikasyon sunulduğunda, bu etki daha da güçlenmektedir; örneğin, reklamda diş hekimliği diplomasının yer alması, güven duygusunu artırmaktadır.
Kripto paralar bağlamında, birçok fenomenin eğitim içerikleri ürettiği görülmektedir. Sattıkları eğitimler ile konuyla ilgili uzmanlıkları konusunda bireylere bir güvence vermekte ve verdikleri yatırım önerilerini neden doğru olduklarını anlatmaya çalışmaktadırlar. Ayrıca, bu fenomenler tarafından paylaşılan kazanç tabloları, onların “diplomaları” olarak nitelendirilebilir. Bu tabloyu gören bir kişi, sıradan bir bireyin bu kadar kazanç elde etmesine dayanarak aynı yolu izleme isteği duyabilmektedir.
Özdeşlik gücü ise etki ajanının hedefin kendisiyle özdeşleşmesini sağlayarak, ona rol model olabileceğini gösterir. Özdeşim kurulacak kişi ile hedef kitlenin uyumu bu noktada kritik bir rol oynar. Zengin bir kişinin kripto yatırımından kazanç sağlaması ile geçmişte maddi açıdan zorluk yaşamış, ancak kripto sayesinde zenginleşen bir kişinin yarattığı etki farklıdır.
İnsanların fenomenlere duyduğu bağlılığın en önemli sebeplerinden biri, özdeşlik gücünün etkisi olarak öne çıkmaktadır. Bazı fenomenler, geçmişte kendileriyle aynı durumda olan kişilere hitap ederek, yatırım yapmaya başladıktan sonra nasıl zengin olduklarını sıkça vurgulamaktadır.
Ekonomik durumun zorlukları düşünüldüğünde, “onlar gibi birinin” yatırım yaparak zenginleşebileceğini gören birinin benzer yöntemleri denemeye başlaması muhtemeldir. Bu durum, kriptoda başarılı olan kişileri örnek alarak kendilerini motive etmelerine olanak tanır. Basit bir şekilde “AL” ve “SAT” yapmanın cazibesi, bu tür yatırımların daha cazip görünmesine neden olmaktadır.
Kripto fenomenleri, yukarıda bahsedilen sosyal güç türlerini kullanmaya yatkın olup, bireylerin bu etkilerden arınmış bir şekilde yatırım yapmaları son derece önemlidir. Birileri tarafından tanıtılan kripto varlıkları almayı tercih edebilirsiniz, ancak bu bilgileri sunan kişilerin geçmişini, bilgi düzeyini ve paylaştıkları bilgilerin kaynaklarını mutlaka araştırmalısınız. Unutulmamalıdır ki yatırım bir oyun değildir ve yapılan her hamle dikkatli bir şekilde ele alınmalıdır.
Bu makale, yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemekte olup, her yatırım ve işlem risk taşımaktadır. Okuyucuların bu konuda kendi araştırmalarını yapmaları gerekmektedir.
